Kırk Haramiler Definesi Türk Hava Yollarında

Türk Hava Yolları’nın ayda bir yayınladığı Skylife Dergisi Kırk Haremilerin Definesi’ni kapak yaptı.

Türk Hava Yolları’nın ayda bir yayınladığı Skylife Dergisi Kırk Haremilerin Definesi’ni kapak yaptı.

Tirajının on binleri bulduğu Skylife Dergisi Şubat sayısında “Mardin’den Tarihe Armağan” başlığıyla Sürekli Definesi’ne geniş yer verdi.

Definenin ortaya çıkmasından, bulunan takı ve paraların hangi döneme ait olduğunun mistik bir yorumla anlatıldığı ve göz kamaştırıcı fotoğraflarla zenginleştirilen Sürekli Definesi hikayesi Skylife okuyucularıyla buluşturuldu.

Mardin’den Tarihe Armağan

Günümüze izleri kalan irili ufaklı onlarca beylik, devlet ve imparatorluk yaşadı bu kentin bağrında. Geçtiğimiz aylarda gün ışığına çıkarılan ‘Sürekli Definesi’, bunun en güzel kanıtlarından

Sıradan bir sonbahar gününde, Mardin’in Kızıltepe İlçesi’ne bağlı Sürekli Köyü’nde altyapı çalışması yapılıyordu. Her şey normal seyrinde gitmekteydi. İş makineleri hummalı bir şekilde köyün yolunu kazıyor, döşenecek kanalizasyon boruları için yerin altına ince, uzun bir yatak hazırlıyordu. Ne olduysa işte o sırada oldu! Kara toprağın derinliklerine dalan iş makinesinin kepçesi aldığı hafriyat ile havaya kalktı ve ortalığa bir anda toprakla karışmış altınlar saçıldı… Bir anda ortalık karıştı ve herkesi merakla karışık bir heyecan duygusu sardı. Asırlardır toprağın altında uyuyan bir hazine tesadüfen de olsa artık uyanmıştı. Hemen Mardin Arkeoloji Müzesi’ne ve güvenlik görevlilerine durum bildirildi. Yetkililer vakit kaybetmeden kazı alanına gelerek hemen gerekli çalışmalara başladılar. Henüz hiç kimse sonbahar güneşinin nazlı ışıklarıyla parlayıp göz kamaştıran bu hazinenin sahip olduğu tarihi önemle yüzleşmemişti.

Zamana Direnişin Zaferi

Yaklaşan kara kışın zorlu koşullarını göz önünde bulunduran Mardin Arkeoloji Müzesi’nin uzman arkeologları hızla kurtarma kazılarına başladılar. Geceli gündüzlü yürütülen çalışmalar sonlandırıldığında müze, Mardin’in ve bölgenin tarihini aydınlatacak son derece önemli eserlere kavuşmuş oldu. Altın eserler zamanın yıpratıcı etkisinden pek etkilenmemiş olsa da gümüş eserler için aynı şeyi söylemek zordu. Gümüş takı ve sikkelerin üzerinde yoğun miktarda oksidasyon, kurşun ve demir gibi metaller vardı ve bu durum eserlerin tanımlanmasını engelliyordu. Devreye girme sırası restorasyon ve konservasyon ekibindeydi. Gelişmiş bilimsel yöntemlerle eserlerin üzerinden yüzyılların tortusu kaldırıldı. Tılsımlar, dua kutucukları (muskalıklar), kolyeler adeta zamana ve yok olmaya meydan okumuş, tanınmak, bilinmek istemişti. Laboratuar çalışmalarının ardından sıra, daha zevkli ve ilgi uyandıran bir aşamaya; yani eserlerin ait oldukları dönemlerin ve hanedanlıkların belirlenmesine gelmişti.

Üç Kıtadan Eserler

Eserlerin tarihlenmesi ve dönemsel tespitlerinin yapılmasının ardından karşılaşılan sonuç oldukça çarpıcı. Arkeolojik kazılarda belirli bir katmanda karşılaşılan define benzeri buluntular genellikle bir ya da iki uygarlığa ait eserlerden oluşurken, Mardin Sürekli Definesi’ndeki buluntular arasında İtalya, Venedik Dukalığı’ndan Bizans İmparatorluğu’na, İlhanlılar’dan Eyyubiler’e kadar uzanan bir çeşitlilik mevcut. Definede, 13. ve 14. yüzyıllarda Ortadoğu’da hüküm sürmüş veya bir şekilde bölgeyle ticari ilişkiler geliştirmiş hemen her hanedanlığın sikkelerine ve takılarına rastlamak mümkün. Bizans, Venedik, İlhanlı ve Eyyubiler dışında; Aglebi, Fatımi, Memlûk, Zengi, Celayir, Kilikya Ermenileri gibi irili ufaklı daha birçok hanedanlığın izleri bu hazineyi farklı ve çok önemli kılıyor. Sürekli Definesi bu zengin çeşitliliği nedeniyle adeta bir dönemin röntgenini çekip, günümüze iletmiş oluyor.

Kırk Haramilerin İzinde

Sürekli Definesi’nin bulunduğu nokta tarihi İpek Yolu’nun üzerinde yer alıyor. Diğer bir deyişle; bölge ortaçağ ticaret kervanlarının geçiş yaptığı ve Avrupa-Yakındoğu-Asya ticaret yollarının en önemli kesişme aksında. Başta Şerefname gibi yörenin Ortaçağ tarihine ışık tutan çoğu kaynak, buluntunun tarihlendiği dönem aralığında bölgede kervan soymakla ve yağmacılıkla geçinen aşiretlerin varlığından söz eder. Kaynaklardaki bu rivayetler yörenin sözlü kültüründe de halen yaşıyor. Definenin bulunduğu Sürekli Köyü’ne 5 km uzaklıktaki bir köyün adı ‘Kırk Harami, Kırk Hırsız’ anlamına gelen ‘Cildiz’. Sürekli Definesi’nin zengin çeşitliliği, tarihsel rivayetlerden gelen bilgiler ve yörede yaşayan yer isimleri ile karşılaştırıldığında, bu hazinenin muhtemelen bir ya da birkaç kervan soygunundan elde edilen bir ganimet olabileceği anlaşılıyor. Kim bilir, dünyanın en meşhur hikayelerinden ‘Ali Baba ve Kırk Haramiler’ belki de gerçekten yaşamışlardı!.. En doğrusu bu muhteşem defineyi ait olduğu topraklarda, yani Mardin’de ziyaret edip kararı kendiniz verin.

Mardin Arkeoloji Müzesi’ne teşekkür ederiz.

Definedeki altın ve gümüş sikkelerin basım yerleri oldukça çeşitli: Tebriz, Kâşan, Sabzevar, Cürcan, Şehristan-ı Reşidi, Merv, Bağdat, Basra, Musul, Halep, Dimaşk (Şam), Kahire, İskenderiye, Hasankeyf, Mardin, Malatya, Harran, Ani, Sivas, Samsun, Erzurum, Erzincan, Amasya, Tokat, Alanya ve Constantinopol (İstanbul) bu basım yerleri arasında.

Sürekli Definesi’nde bulunan ve dönemsel değerlendirilmesi tamamlanan 336 sikkenin 216 adetinin İlhanlı, 38 adetinin Eyyubi, 35 adetinin Memlûk, 7 adetinin Bizans-Venedik, 6 adetinin Anadolu Selçuklu, 3 adetinin Zengi, 1 adetinin Artuklu ve 30 adetinin de çeşitli İslami dönemlere ait olduğu anlaşıldı.

Kazılarda altın, gümüş ve bronzdan toplam 524 adet tarihi eser bulundu. Eserler, Mardin Valiliği’nin de destekleriyle düzenlenen bir törenle Mardin Arkeoloji Müzesi’nde ziyarete açıldı.