MİDYAT İLÇESİ

Savur . Ömerli . Mazıdağı . Kızıltepe . Nusaybin . Derik . Dargeçit . Yeşilli . Midyat . Merkez

----------------------------------------------------------------------------------

Tarihten kalan kent: Midyat.

Midyat'ın coğrafi olarak konumu, doğusunda Dargeçit ilçesi, batısında Ömerli ilçesi, kuzeybatısında Savur ilçesi, kuzeyinde Batman iline bağlı Gercüş ilçesi, güneyinde Nusaybin ilçesi, güney doğusunda ise Şırnak iline bağlı İdil ilçesi yer almaktadır. Bu ad, ibadet edenlerin dağı, diyarı anlamında kullanılır. Bu bölgenin yüzölçümü 10.000 Km2’den fazladır.

İlçenin ismi ve ilk kuruluşu konusunda, değişik görüşler bulunmaktadır. Bazı kaynaklara göre, İlçenin adı bir çok değişimlerden sonra Farsça, Arapça ve Süryanice karışımından meydana gelmiş “AYNA” anlamına gelmektedir.

Başka bir rivayete göre de Midyat, Mağaralar Kenti anlamına gelen “MATİATE” kelimesinden ismini almıştır. Bu görüşü ileri sürenler, “MATİATE” isminin Asur yazıtlarında M.Ö. 9.Yüzyılda geçtiğini ifade etmektedirler. Bu görüşe paralel olarak Midyat’ta ilk yerleşim yerinin mağaralar olduğunu gösteren “Elath” mevkiinin (Midyat’a 3 Km. uzaklıkta ve Acırlı Beldesi yakınında bulunan Ziyaret-Mesire Yeri) Romalılar döneminden günümüze kadar geldiği söylenmektedir.

1973 Mardin İl yıllığında İlçenin tarihçesi hakkında şu bilgiler yer almaktadır: Orta Asya’dan göçüp Anadolu’ya gelen Eti Türkleri, Mezopotamya dediğimiz Dicle ve Fırat Nehirleri arasında yer alan ve verimli topraklara sahip olan bölgeye yerleşmişlerdir. ( M.Ö. 2000 yıllarında ) Bölgeden geçişleri sırasında Midyat’ı büyük bir mağara şehri halinde kurup, hayvanlarını da burada barındırmışlardır. Midyat'ın altındaki mağaralar o devirlerde barınak olarak kullanılmışlardır. Bu mağaraların birbirleri ile bağlantıları vardır. Daha sonraları bu bölgeye Orta Asya Türklerinin öncü göçebeleri olan Komuk Türkleri gelip yerleşir.

Bölgeye gelip yerleşen Komuklar, asırlarca Asurilerle savaşmışlardır. Bu dönemlerde Asurilerin birkaç defa bölgeyi ele geçirdiği görülmektedir. Ancak bu istilaları pek uzun sürmez ve her defasında çekilmek zorunda kalmışlardır. Nitekim Asur Hükümdarı Tıglatninip zamanında Komuklar, tamamen duruma hakim olmuşlardır. M.Ö. 500-100 yılları arasında bölge, değişik kavimlerin istilasına uğramıştır. Makedonyalılar, Persler, Romalılar bu bölgede hüküm sürmüşlerdir. Midyat’ ın asıl meskun hale gelişi veya bölge olarak kuruluşu Selefkuslar devrine rastlamaktadır (M.Ö.180 Yılları).

M.S. V. yy kadar Hıristiyanlık bölgeye hakim olmuştur. VI. asırdan sonra, İslamiyet’ in yayılışı ile birlikte Arap akınları başlamış ve VII. yüzyılda Halit B. Velid orduları bölgeyi fethetmişlerdir. Abbasiler döneminde bölgede imar ve kalkınma hareketleri görülmüştür. Midyat köylerinin ekserisi Harun El Reşit döneminde kurulmuştur. Harun El Reşit’in oğlu Memun’un Türk-Arap karışımı olarak kurduğu büyük bir ordu Cizre-Mardin eski patika yolu boyunca yüz karakola yerleştirilmiştir. Mahalmiler böyle doğmuşlardır. Midyat ve çevresindeki köylere verilen “MAHALMİ” adı buradan gelmektedir. Mahalmi; yüz mahalle, yüz yer, yüz ordugah anlamına gelir ve bugün de Cizre’den Mardin’e kadar eski patika yolu, özellikle eski Bağdat yolu üzerindeki (bu kervan yolu üzerindeki) bu köyler, Türkçe, Süryanice ve ağırlıklı olarak Arapça karışımı Mahalmice diye tabir edilen bir dili konuşur. Bu köyler: Söğütlü, Şenköy, Acırlı, Çavuşlu, Sarıkaya, Gelinkaya, Düzgeçit, Ovabaşı, Ziyaret, Estel Kesimi, Yolbaşı, Sarıköy, Düzova, Yayvantepe, Eğlence, Pelitli'dir.

Mahalmice konuşan bu köylerimizin sakinleri konusunda başka görüşler de vardır. Bir görüşe göre bunlar, Necef Çölünde yaşayan cengaver ve savaşçı Benihilal kabilelerinden. Büyük bir kısmının Orta Asyalı Türklerden olduğu da rivayet edilir. Cizre ile Mardin arasında Midyat bölgesinde yerleştirmekle Bizans’a karşı hem savunma hem de futuhat politikası takip etmiş olan Memun, Estel Camii’ni ve Derizbin (Acırlı) Camii’ni inşa ettirmiştir. Prof. H. Hollerweger’ e göre, Mardin’in doğusuna ve Midyat’ın batısına düşen Mhalmoye’nin bir çok büyük köyü, 1209 yılından önce Hıristiyanlıktan İslamiyet’e geçmişlerdir

XI. yüzyılda Artuk Devleti genişleyerek, batıda Halep, doğuda Musul ve Bitlis, Kuzeyde Harput (Elazığ), güneyde Darzuru içine alır.İşte Midyat da, bu dönemde Mardin, Hasankeyf ve Musul eyaletleri arasında irtibat vazifesi gören bir bölge olarak en parlak devirlerinden birini yaşamıştır. Bu tarihte bölgenin merkezi Derizbin ( Acırlı ) köyüdür. Derizbin beyleri Artukoğullarına bağlı yarı müstakil bir beylik olarak hüküm sürüyorlardı. Mervaniler ve Eyyübiler’den sonra Midyat 1535 yılında Bıyıklı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından ele geçirilmiştir. 1838 yılında Diyarbakır Valisi Ali Paşa tarafından ziyaret edilen Midyat’ta, bir redif taburu teşkil edilir.

1810 yılında ilçe olan Midyat, 1915’te Cevat Paşa tarafından imar görülmüştür. Askeri Kışla, Cevat Paşa Camii ve Ulu Camii bu dönemde inşa edilmiştir.
2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre ;56.669’i merkez, 71,416’i köy olmak üzere toplam ilçe nüfusu 128 085 dir.Son yıllarda İlçe merkezine köylerden ve çevre ilçelerden yoğun bir nüfus göçü yaşanmaktadır.

----------------------------------------------------------------------------------

Daha Büyük Haritayı Görüntüle

MİDYAT İLÇESİNE BAĞLI KÖYLER

MİDYAT - Midyad
Uydu Haritası
KÖYÜN YENİ ADI - Köyün Eski Adı
ADAKLI .................Kefsûradelmemika
ACIRLI ..................Dêrizbîn
ALAGÖZ ...............Baqisyan
ALTINTAŞ ............Kefirzê
ANITLI ..................Hexê
BAĞLARBAŞI.......Ernas
BARDAKÇI ...........Batê
BARİŞTEPE ..........Selh
BAŞYURT .............Zaxuran
BUDAKLI ..............Kerşaf
BEYAZSU .............Serê Ava Sipî
BUĞDAY(KORAŞ) Hesekor
ÇALDERE .............Hevêrîn
ÇALPINAR ...........Sîtê
ÇAMYURT ............Mesken
ÇANDARLI ............Dawrîk
ÇAVUŞLU .............Şorizbeh
ÇAYIRLI ................Kefnas
ÇÖREKLİ ...............Dêwank
DOLUCA ...............Stewrank
DARICA ................Xerabê Gura
DANIŞMAN ...........Xerabê Reş
DOĞANÇAY .........Mizîzex
DOĞANYAZI ........Pîrkan
DOLUNAY ............Kefsenk
DİRİK ....................Dêrik
DÜZGEÇİT............ Zaxurana Mezin
DÜZOVA.............. Riş
DEREBAŞI ............Xerabê Nasê
DERRİNKUYU....... Çala Dirêj
EFELER ................Gundikê Portî
EĞLENCE .............Zînol
ELBEĞENDİ ..........Xerabê Kefrê
GELİNKAYA .........Kefirhewar
GÜLGÖZE ............Êwert
GÜNLÜCE ............Cebar
GÜLVEREN ..........Behwar
GÜNGÖREN .........Keferdê
GÜNGÖREN .........Kefrê
GÜVENLİ .............Dêrmûsk
GÜVEN .................Bacin
HANLAR ..............Xanika Şendo
HIRABAHALA...... Xirbê Alê
HARMANLI ..........Bêndermemo
İKİZDERE ..............Duben
İZBIRAK ...............Zazê
ÜSTÜNDAĞ ..........Qudbê
KARAGÖL ............Dêrqub
KAYABAŞI ...........Şakulin
KAYALAR ............Keferzût
KAYALIPINAR .....Miqrê
KARGILI ..............Sîvok
KUYUCAK ............Çalkê Kundo
KUTLUCA ............Kulavînk
KOÇAN ................Qoçankê
KUTLUBEY ..........Tinat
KARAGÖL........... Dêrqup
MERANKA ...........Merank
MERCİMEKLİ....... Hepisnas
NARLI ..................Helex
ORTACA .............Hêştrek
OVABAŞI ............Kastalun
OYUKLU ..............Taqa
OTLUK ................Zivinga Dirêj
PELİTLİ ...............Bamûnsê
SARIKAYA ..........Hildeh
SARIKÖY ............Sarê
SİVRİCE ..............Dalîn
ŞEBRIKAN ...........Şebrika
SÖĞÜTLÜ ...........Kindêrîb
ŞENKÖY ..............Epşê
TAŞLIBURÇ........ Kelehka Şêx Ehmed
TEPELİ ................Süvayi
TOPTEPE ............Nibil
TULGALI ............Xirbê Xêlid
ÜÇAĞIL ..............Kozê
YAYVANTEPE ....Qertmîn
YEMİŞLİ .............Hilhil
YENİCE ...............Xarabya
YOLÜSTÜ ...........Anckê
YENİCE ...............Qertmîn
YUMURTALI ......Gelête
YARIMCA
YEŞİLÖZ .............Kemê
YUKUŞLU ............Nemerdan
YUVALI ...............Xerabê Horiya
YOLBAŞI .............Keferalab
ZİYARET .............Ziyaret
..............Gundikê Evdirehmên
Soranê
Heskalê
Bosîrê
Ereban
Bakwan
Qerika
Xerabeka
Daskan
Kendalîn